Ponad 5800 ksiąg metrykalnych z polskich Kresów Wschodnich

Ponad 850 tys. kopii akt metrykalnych z lat 1590-1911 ze wschodnich terenów przedwojennej Polski udostępniło na swojej stronie internetowej Archiwum Główne Akt Dawnych. To materiał do badań historycznych o kapitalnym znaczeniu, świadczący o wysokim poziomie kultury materialnej oraz współistnieniu na tym obszarze wielu kultur i wyznań. 

– Udostępniamy księgi metrykalne, które w mowie potocznej nazywane są zabużańskimi. Ponad 1,5 mln polskich przesiedleńców ze wschodnich ziem dawnej Rzeczypospolitej od dnia dzisiejszego ma możliwość bezpośredniego wykorzystywania archiwaliów, które dotyczą ich stanu cywilnego. Księgi te są także wielkim ułatwieniem dla tych, którzy chcą prowadzić własne badania genealogiczne – powiedział Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych prof. Władysław Stępniak, inaugurując projekt „Redite ad fontes – źródła wspólnej pamięci”.

Dokumenty pochodzą między innymi z parafii rzymskokatolickich, prawosławnych, greckokatolickich i ewangelickich oraz gmin wyznania mojżeszowego z terenu przedwojennych województw II RP: lwowskiego, tarnopolskiego, stanisławowskiego, wołyńskiego i poleskiego. Najstarsza księga z 1590 r. powstała w rzymskokatolickiej parafii Rumno w diecezji przemyskiej.

Dla wszystkich zainteresowanych, bezpośredni link do omawianych archiwów – http://www.agad.gov.pl/inwentarze/testy.html. Polecamy również internetową stronę główną AGAD, która mieści się pod adresem https://agad.gov.pl/

 
Oryginały dokumentów przechowywane są w Archiwum Głównym Akt Dawnych. Są jednymi z najczęściej udostępnianych akt m.in. mieszkańcom Polski, Ukrainy i Izraela.

– Te księgi to dziedzictwo narodu polskiego o ogromnym kulturowym znaczeniu – podkreśliła archiwistka Dorota Lewandowska, która wspólnie z innymi specjalistami Archiwum Głównego Akt Dawnych przygotowała zdigitalizowaną bazę ksiąg metrykalnych.

Zawarty w księgach metrykalnych materiał zasadniczy, który tworzą wpisy aktów takich jak: urodzenia i chrzty, śluby oraz pogrzeby i zgony, pozwala na uzyskanie informacji przydatnych w badaniach demograficznych i genealogicznych oraz nad stosunkami społecznymi, kościelno-religijnymi i nad obrzędami religijnymi. Dodatkowo wpisy w księgach stanowią materiał uzupełniający do tworzenia spisów urzędników dawnej Rzeczypospolitej. Występujący zaś w księgach tzw. materiał przygodny – w postaci zapisków kronikarzy parafialnych, spisów wyposażenia kościołów czy treści kazań – stanowi cenne źródło do poznawania obyczajów życia codziennego, dziejów politycznych i społecznych, kształtowania się wyznań i ich wzajemnych relacji; przydatny jest także w studiach językoznawczych.

W udostępnionych aktach metrykalnych występują znane postaci. Można zapoznać się między innymi z aktami urodzenia naukowców, wojskowych, polityków, a także artystów takich jak: Gabriela Zapolska, Leopold Staff, Bruno Schulz czy Marian Hemar. Jest także akt zgonu Aleksandra hr. Fredry.*

Fot. K. Zgliński

Podczas inauguracji projektu obecni byli goście z Ukrainy – kierująca tamtejszą Państwową Służbą Archiwalną dr Olga Ginzburg  (na zdjęciu po lewej stronie) oraz dyrektorka Centralnego Historycznego Archiwum Państwowego Ukrainy we Lwowie Diana Pelc. Odnosząc się do udostępnionych archiwaliów Olga Ginzburg powiedziała, że „to tylko kilkadziesiąt procent tego, co mogłoby stanowić całość udostępnionych ksiąg metrykalnych”. W związku z tym ukraińscy archiwiści – jak zapewniła – podejmą poszukiwania kolejnych materiałów archiwalnych na Ukrainie, które dotyczą polskich obywateli.

– Odnalezione archiwalia zostaną przekazane polskiej stronie. Chcemy, by ta baza była kompletna – podkreśliła Olga Ginzburg.

Prezentacji projektu dokonał dyrektor Archiwum Głównego Akt Dawnych dr Hubert Wajs. O tym jak korzystać z udostępnionej dokumentacji informuje film instruktażowy zamieszczony na stronie Archiwum.
*Wskazanie miejsca zapisów wybranych aktów:

Akt urodzenia Brunona Schulza
Księgi metrykalne gmin wyznania mojżeszowego z terenów tzw. zabużańskich 1814 – 1939, gmina Drohobycz nr 154, 1892 rok, karta 86, pozycja 265

Akt urodzenia Mariana Hemara (Mariana Heschelesa)
Księgi metrykalne gmin wyznania mojżeszowego z terenów tzw. zabużańskich, 1814 – 1939, gmina Lwów  nr 2233, 1901 rok, karta 120, pozycja 437

Akt urodzenia Leopolda Staffa
Księgi metrykalne parafii wyznania rzymskokatolickiego z archidiecezji lwowskiej, 1604 – 1945, parafia NMP Śnieżnej we Lwowie,  nr 844, 1878 rok, strona 271, pozycja 146

Akt urodzenia Gabrieli Zapolskiej (Marii Gabrieli Stefanii Piotrowskiej)
Księgi metrykalne parafii wyznania rzymskokatolickiego z diecezji łuckiej i wileńskiej, 1799 – 1905,  parafia Łuck nr 393

Akt zgonu Aleksandra hr. Fredry
Księgi metrykalne parafii wyznania rzymskokatolickiego z archidiecezji
lwowskiej, 1604 – 1945, parafia św. Mikołaja we Lwowie, nr 840, 1876 rok, strona 67, pozycja (czwarty wpis na stronie)